Hata (Error) düzeltme veya yanlılığın (Bias) ortadan kaldırılması veya azaltılması, online anket ile toplanan veri kalitesinin artmasının ardından analiz ve karar kalitesinin artmasında da önemli bir rol oynar. Genel olarak, hata ve yanlılık arasında fark vardır. Anket araştırmasında hata, ankette toplanan ortalama değerler ile hedef popülasyonun gerçek ortalama değerleri arasındaki farkı ifade eder. Örneğin, anketinizin sonuçları, örnek popülasyonun %20’sinin Apple telefonuna sadık olduğunu, ancak toplumun %30’sinin Apple’a sadık olduğunu göstermektedir. Bu fark online anketinizde hata oranının %10 olduğunu gösterir.
Hata, online anket sonuçlarındaki herhangi bir kusuru ifade ederken, yanlılık yalnızca sistematik doğası olan hataları ifade eder. Bir araştırma, verilerin gerçek değerlerinden belirgin olarak farklı şekilde toplandığı takdirde yanlılıklıdır. Farklı yanlılık türleri şunlardır: “yanıt yanlılığı” ve “yanıt dışı yanlılığı”. Yanıt yanlılığı, “araştırmacı yanlılığı “Anket araştırması yanlılığı” ve “katılımcı yanlılığı”nı içerir.
Sistematik olmayan hatalara rastgele örnekleme hataları denilebilir. Her zaman bu hatanın bir yüzdesi vardır. Olasılık dünyasında bu tür hatalar kaçınılmazdır ve toplanan değerlerin gerçek değerlerle aynı olduğundan emin olamazsınız. Ancak önemli olan nokta, bu tür hataların istatistikler kullanılarak ölçülebilmesidir. Bir araştırmacı her zaman araştırması için hata ve güven düzeyinin yüzdesini tanımlar. Rastgele örnekleme hatasının aksine, online anket sürecinin niteliği ile ilgili olduğu için, yanlılık istatistikleri kullanılarak ölçülemez. Böylece bilinçsizce kalitesiz veriler topluyor olabilir ve buna dayalı kararlar alıp işletmeinizi riske atabilirsiniz. Sonuç olarak, yanlılık türlerini ve bundan kaçınmanın yollarını anlamak çok önemlidir.
Table of Contents
Yanıt ve yanıt dışı yanlılığı arasındaki fark
Yanıt yanlılığı, istatistiki örnekteki değişkenlerin gerçek değerleri ile ankete cevap olarak toplanan değerler arasındaki farkı ifade eder. Başka bir deyişle, bu önyargı, yanıtların katılımcıların gerçek görüşlerinden farklı olamasına sebep olan bazı anket faktörlerinden kaynaklanmaktadır. Çoğunlukla cevap verenler tarafından verilen dikkatsiz cevaplar veya doğru şekilde kaydedilmemiş ve analiz edilmemiş cevaplar, tepkilerden kaynaklanan yanlılığın nedenleridir. Anket araştırması yanlılığı, araştırmacı yanlılığı ve katılımcı yanlılığı da dahil olmak üzere bu yanlılık türlerinin her birini ele alacağız.
Yanıt dışı yanlılığı, istatistiki örneklemenin birkaç bireyinin ankete yanıt vermediğinde ortaya çıkar. Cevap vermemek için farklı nedenler vardır: İstatistiki örneklemenin bireyleri ankete cevap veremiyorlar, bireylere cevap vermek için ulaşılamıyor veya anketi ceveplamak istemiyorlar. Örneğin, online anket bağlantısı mobil ve tablet veya farklı tarayıcılarla uyumlu değildir, bu nedenle katılımcı yanıt veremiyordur. Katılımcı araştırmacının veri toplama süresinde izinli olduğu için anketi cevaplayamıyordur. Cevaplayanlar ankete cevap vermekte isteksizdir, çünkü araştırmacıya güvenmiyorlardır, söz konusu konuyla ilgilenmiyor olabilirler, özel bilgilerinin gizliliğinin ihlali veya sızması konusunda endişeleniyorlar veya zamanlarını başka bir nedenden ötürü, ankete vermek istemiyorlar. Bu nedenle, hatanın nedeninin yanlış verilere dayandığı yanıt yanlılığın aksine, yanıt dışı yanlılığında, hata, katılımcının yokluğundan ve cevaplamada yer almamasından kaynaklanır.
Yanıt dışı yanlılığından kaçınmanın yolları
Yanıt dışı yanlılığından tamamen kaçınmak neredeyse imkansız, ancak bunun yaşanma olasılığını azaltmanın yolları var.
1. Online anketinizin farklı cihazlarla uyumlu olduğundan emin olun.
Anketinizi Porsline ile oluşturup tasarladıysanız, ceptelefonu ve tablet ile uyumluluk, anketin uzun yüklenme süresi, yanıt verme zorluğu ve popüler tarayıcılarla uyumluluk konusunda endişelenmenize gerek kalmaz. Aksi halde, online anketi örnek popülasyonuna göndermeden önce yukarıdakilerin tümünü bir kez daha kontrol ettiğinizden emin olun.
2. Veri toplamak için makul bir zaman dilimi düşünün.
Anketi cevaplama zamanı konusunda esnek değilseniz, ankete katılanların bir kısmını kaybedebilirsiniz. Neyse ki, her zaman ve her yerde esneklik ve cevaplama kabiliyetini sahip, Porsline ücretsiz online form oluşturma sitesini kullanabilirsiniz. Kağıt ve telefonla arama gibi geleneksel sorgu yöntemleri bu esnekliğe sahip değildir.
3. Ankette grafik tasarım kullanmanız gerekiyor.
İlk izlenimin katılımcının cevap verme kararı üzerinde büyük etkisi vardır. Bu yüzden, Porsline’da video veya resim içeren hoşgeldin sayfasını kullanmayı unutmayın.
4. Gizlilik hakkında güven verin.
Katılımcıların kişisel bilgilerini veya hassas konularını içeren sorular soruyorsanız, ilk sorularda veya anketin hoşgeldin sayfasında bilgilerin gizliliği konusunda güven verdiğinizden emin olun ve bilgilerin bireysel olarak değil, istatistiki topluluğun bir parçası olarak analiz edildiğini açıklayın.
5. Teşvik edici şekilde öneride bulunun.
Birçok kişi zamanlarının olmadığını düşündükleri için cevap vermeyi reddediyor. Bu nedenle, bazı pazar araştırmaları ve müşteri anketlerinde, anket sorularını cevaplamak için gereken sürenin uzunluğuna, gereken cevapları bulma zorluğuna ve sorulan sorulara bağlı olarak teşvik edici sözler söylemeniz önerilir.
6. Daha büyük bir istatistiki örnek düşünün (Oversampling).
İstatistiki örneğinin yanıtlama oranından şüphelendiğiniz alt grupları varsa, bir araştırmacı olarak istatistiki örneği daha kalabalık tutmak çok yaygın bir tekniktir.
7. Anketi cevaplamayı hatırlatın.
Hatırlatmak cevap almanın etkili bir yoludur. Veri toplama aralığın ortasında hatırlatma yapmanız ve daha sonra bu aralığın sonuna yaklaştığınızda ikinci hatırlatmayı yapmanız önerilir. Anketi cevaplayan kişilere hatırlatıcı göndermemeye dikkat edin.
Yanıt Yanlılığı:
A. Araştırmacı yanlılığı nedir?
Araştırmacı yanlılığı, cevaplamaktan kaynaklanan üç yanlılık türünden biridir ki araştırmacının hatalı sübjektif varsayımları, çalışmanın amacında şeffaflığın olmaması ve çalışılan konunun doğru anlaşılmaması oluşumunda kilit bir rol oynamaktadır.
Araştırmacı yanlılığı türleri ve bundan kaçınmanın yolları
- Araştırmacının yanlılığı, incelenen konu hakkında yeterli bilgi sahibi olmaması nedeniyle olabilir. Örneğin, en popüler Türk yemeğini yabancı turistler açısından tanımlamaya çalışıyorsunuz. Bu amaç ile bir soru tasarlıyorsunuz: “En çok hangi yemeği seviyorsunuz? İskender kebep, Köfte, Pide”. Ancak, Börek vb. daha fazla seçenek aklınıza gelmeyen başka tür yemekler de var. Dolayısıyla, en popüler Türk yemeğini belirlemek yerine, katılımcıların tercihlerinize ilişkin görüşlerini belirlemiş oluyorsunuz.
Bu tür hatalardan kaçınmanın iki yolu vardır. İlk olarak, eğer konu hakkında yeterli bilgiye sahip değilseniz, bunun gibi durumlarda metinsel sorular (açık uçlu soru) kullanmak en iyisidir. İkincisi, çoktan seçmeli soruda, “Diğer” seçeneğini kullanın, böylece katılımcı bunu seçerse, kendi istediği cevabı yazabilecektir. - Araştırmacı yanlılığı, istatistiki topluluğun yanlış yorumlanmasından kaynaklanıyor olabilir, yani, potansiyel yanıt veren kişilerin bir kısmı yanlışlıkla istatistiki popülasyona dahil edilmiş veya tersine istatistiki popülasyondan çıkartılmış olabilir. İstatistiki popülasyonun yanlış ve belirsiz tanımı bu hatanın kaynağıdır. Orta sınıf insan topluluğu, yazılım endüstrisi uzmanları veya şirketin stratejik müşterileri gibi ifadeler çok geneldir ve daha fazla özellik eklenerek rafine edilmesi gerekir. Bu nedenle, bu hatayı önlemek için, danışmanlarınız, iş arkadaşlarınız veya mentorlerinizle söz konusu topluluğun özelliklerini dikkatlice tanımlayın ve anlatın.
- Araştırmacı yanlılığı, tanımlanmış topluluğun özellikleri ile bilginin toplandığı istatistiki örnekleme arasındaki farktan kaynaklanıyor olabilir. Örneğin, bir restoranın yemek menüsü hakkında müşteri memnuniyetini değerlendirmek istediğini, ancak yalnızca çevrimiçi sipariş veren kişilere online anket bağlantısı gönderdiğini farz edin. Böylece, restoranın web sitesini ziyaret etmeyen müşteriler görmezden gelinmiş olur. Bu restoranın, müşteri satış makbuzunuzun altına bir anket bağlantısı eklemesi önerilir, ya da ödeme yerinde şahsen müşteri memnuniyeti için bir tablet veya monitör yerleştirilmesi tavsiye edilir.
- Araştırmacı yanlılığı, yanlış istatistiki analiz ve alakasız istatistiki tekniklerin kullanımı nedeniyle ortaya çıkabilir. Anket sorularını yazarken ve göndermeden önce verilerin nasıl analiz edileceğini belirlemelisiniz ve bu anket ve araştırma için yapılan planlamanın bir parçasıdır. Dolayısıyla, bu tür hataları önlemek için, verileri toplamadan önce nasıl analiz edeceğinizi bilmeniz ve ona göre planlamayı yapmanız gerekir.
B. Anket Araştırması yanlılığı nedir?
Anket araştırması yanlılığı (Survey Bias), anket sorularının ifade ve yazma tarzına, soru tiplerinin nasıl kullanılacağına, online anketin yapısına ve tasarımına bağlı olan ve yanıt yanlılıklerin ikinci türüdür.
Çift namlulu sorular (Double-Barreled) ve yüklü soruların (Loaded Questions) kullanılmaması, ön söz yapısının düzgünlüğü, tarama, ana bölüm, demografik bilgiler, nihai yorumlar, anketin kısa tasarımı, genel sorulardan ve klişe hatalarına kaçınma, anket araştırma yanlılığı önleme stratejilerinin bir parçasıdır. Online anket formlarını ve normal formdaki soruları nasıl yazacağınızı daha önce detaylı olarak anlattık.
C. Katılımcı yanlılığı nedir?
Katılımcı yanlılığı (Respondent Bias), yanıtlayanların doğru cevabı verememesinden veya doğru ve dürüst bir cevap vermekte isteksiz olmalarından kaynaklanmaktadır. Aslında, bu tür yanlılığın kaynağı, yanıt dışı yanlılığıyla benzerdir.
Doğru cevabı verememe, söz konusu konuya veya soruların formatına aşina olmama gibi nedenlerden dolayı oluşur. Online anket tasarımcısı ne kadar doğru ifade etmeye ve uygun sorular sormaya çalışsa da, yanıtlayanın yanlış ve dikkatsiz cevaplar vermesi yine de mümkündür. Soru biçimlendirmesinin neden olduğu yanlılıkları önlemek için, bilmiyorum veya emin değilim gibi seçenekler kullanmak yararlı olacaktır.
Ayrıca, araştırmanın konusuna aşina olmadığı için katılımcıların önyargılarından kaçınmak için, çevrimiçi anketin başında tarama soruları doğru bir şekilde kullanılmalıdır. Örneğin, 4G İnternet servisinin kalitesini araştırıyorsanız, öncelikle şu soruyu sorun: “4G İnternet kullanma deneyiminiz var mı?”. Cevap evet ise, katılımcı cevaplamayı devam ettirebilir, aksi halde anketin sonuna yönlendirilmelidir.
Dürüst cevaplar vermedeki isteksizlik, utanma hissinden kaçınmakta veya katılımcıda bir tatmin duygusu oluşturmaktan kaynaklanan toplumsal isteklere bağlı bir durumdur. Örneğin, yöneticilerin çalışanlardan isimsiz olarak geri bildirim almaları önerilir; böylece çalışanlar kendi kişiliklerinin imha edilmesinden endişelenmeden fikirlerini dürüstçe ifade edebilirler.
Porsline’da hatasız ve yanlılıksız online anket oluşturmaya ücretsiz olarak başlayın.
